Xơ Phổi Là Gì? Triệu Chứng, Nguyên Nhân và Phương Pháp Điều Trị Toàn Diện Bệnh Xơ Phổi

Xơ phổi là một bệnh lý phổi mạn tính nghiêm trọng với đặc trưng là sự tổn thương và xơ hóa mô phổi, dẫn đến suy giảm khả năng hô hấp và trao đổi khí. Bệnh tiến triển thầm lặng và thường được phát hiện ở giai đoạn muộn, khi phổi đã bị tổn thương không thể phục hồi. Bài viết này cung cấp thông tin đầy đủ về bệnh xơ phổi, từ cơ chế bệnh sinh, các triệu chứng đặc trưng, phương pháp chẩn đoán đến các phác đồ điều trị hiện đại, giúp người đọc hiểu rõ và nhận biết sớm căn bệnh nguy hiểm này.

Định Nghĩa Và Bản Chất Của Xơ Phổi

Xơ phổi (Pulmonary Fibrosis) là một nhóm bệnh phổi kẽ mạn tính đặc trưng bởi quá trình viêm và xơ hóa tiến triển ở mô phổi. Trong điều kiện bình thường, phổi có cấu trúc đàn hồi, mềm mại với hàng triệu túi khí nhỏ (phế nang) đóng vai trò quan trọng trong việc trao đổi khí. Khi mắc bệnh xơ phổi, các mô liên kết ở phổi bị tổn thương và hình thành sẹo xơ cứng, làm giảm khả năng giãn nở của phổi và cản trở quá trình trao đổi oxy giữa không khí và máu.

Quá trình xơ hóa này diễn ra khi cơ thể cố gắng sửa chữa tổn thương ở phổi nhưng lại tạo ra quá nhiều mô sẹo, thay vì tái tạo mô phổi bình thường. Các mô sẹo này dày, cứng và không có khả năng thực hiện chức năng trao đổi khí như mô phổi khỏe mạnh. Theo thời gian, diện tích phổi bị xơ hóa ngày càng mở rộng, khiến bệnh nhân ngày càng khó thở, thậm chí khi chỉ thực hiện các hoạt động nhẹ nhàng hàng ngày.

Bệnh xơ phổi không phải là một bệnh đơn lẻ mà là một nhóm bệnh với nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó phổ biến nhất là xơ phổi vô căn (Idiopathic Pulmonary Fibrosis – IPF) – loại xơ phổi không xác định được nguyên nhân cụ thể. Đây là dạng nghiêm trọng nhất và thường có tiên lượng xấu nhất trong các dạng xơ phổi.

Cơ Chế Bệnh Sinh Của Xơ Phổi

Cơ chế bệnh sinh của xơ phổi rất phức tạp và đa dạng, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Tuy nhiên, có một quy trình chung trong sự phát triển của bệnh lý này. Khi phổi bị tổn thương (do các yếu tố như hóa chất, bụi, khói, viêm nhiễm, hoặc các nguyên nhân không rõ trong trường hợp xơ phổi vô căn), các tế bào biểu mô phế nang bị tổn thương và giải phóng nhiều cytokine và yếu tố tăng trưởng.

Các phân tử tín hiệu này kích hoạt nguyên bào sợi (fibroblasts) và biến đổi chúng thành nguyên bào sợi hoạt động (myofibroblasts). Nguyên bào sợi hoạt động sẽ tổng hợp và tiết ra collagen với số lượng lớn, tạo thành mô sẹo tại vị trí tổn thương. Đồng thời, quá trình viêm mạn tính cũng góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng xơ hóa.

Ở những người khỏe mạnh, quá trình này được kiểm soát chặt chẽ, và mô sẹo chỉ hình thành khi cần thiết. Tuy nhiên, ở bệnh nhân xơ phổi, đặc biệt là xơ phổi vô căn, quá trình này bị rối loạn, dẫn đến sự hình thành mô sẹo quá mức và không kiểm soát. Điều này tạo ra một vòng xoắn bệnh lý: tổn thương → viêm → xơ hóa → tổn thương thêm → xơ hóa nhiều hơn.

Quá trình này tiến triển theo thời gian, làm cho phổi ngày càng cứng và kém đàn hồi, giảm khả năng trao đổi khí, dẫn đến tình trạng thiếu oxy mạn tính và các biến chứng nguy hiểm khác.

Phân Loại Các Dạng Xơ Phổi

Xơ phổi có thể được phân loại theo nhiều cách khác nhau, dựa trên nguyên nhân, đặc điểm lâm sàng, hoặc hình ảnh học. Sau đây là một số cách phân loại chính:

1. Phân loại theo nguyên nhân:

• Xơ phổi vô căn (IPF): Không xác định được nguyên nhân cụ thể, chiếm khoảng 50-60% các trường hợp xơ phổi. Bệnh thường xuất hiện ở người trên 50 tuổi và có tiên lượng xấu với thời gian sống trung bình từ 2-5 năm sau khi được chẩn đoán.

• Xơ phổi do bệnh nghề nghiệp: Phát triển do tiếp xúc lâu dài với các chất độc hại trong môi trường làm việc như bụi silica, amiăng, bụi than, kim loại nặng. Các dạng bệnh này bao gồm bệnh bụi phổi silic, bệnh bụi phổi amiăng, và bệnh bụi phổi than.

• Xơ phổi do thuốc: Một số loại thuốc có thể gây ra tổn thương phổi dẫn đến xơ hóa, bao gồm một số thuốc hóa trị, thuốc kháng sinh như nitrofurantoin, và một số thuốc điều trị tim mạch như amiodarone.

• Xơ phổi do bệnh tự miễn: Các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp, xơ cứng bì, lupus ban đỏ hệ thống có thể gây ra viêm và xơ hóa ở phổi.

• Xơ phổi sau nhiễm trùng: Một số nhiễm trùng nặng ở phổi có thể để lại sẹo xơ, đặc biệt là lao phổi, viêm phổi do vi khuẩn, hoặc nhiễm trùng do nấm.

2. Phân loại theo hình ảnh học và mô bệnh học:

• Viêm phổi kẽ thông thường (UIP): Đặc trưng bởi hình ảnh “tổ ong” trên CT scan và là hình thái đặc trưng của xơ phổi vô căn. Tổn thương thường không đồng đều, tập trung nhiều ở vùng ngoại vi và đáy phổi.

• Viêm phổi kẽ không đặc hiệu (NSIP): Tổn thương đồng đều hơn so với UIP, thường gặp trong xơ phổi liên quan đến bệnh tự miễn. Tiên lượng thường tốt hơn UIP.

• Viêm phổi tổ chức hóa (OP): Đặc trưng bởi sự hiện diện của mô hạt trong phế nang, thường đáp ứng tốt với điều trị corticosteroid.

• Viêm phổi kẽ tế bào lympho (LIP): Hiếm gặp, đặc trưng bởi sự thâm nhiễm lympho bào trong mô kẽ phổi, thường liên quan đến bệnh tự miễn hoặc nhiễm HIV.

3. Phân loại theo tính chất tiến triển:

• Xơ phổi cấp tính: Tiến triển nhanh trong vài tuần đến vài tháng, thường gặp sau phơi nhiễm với liều cao của chất độc hại.

• Xơ phổi mạn tính: Tiến triển chậm hơn, kéo dài nhiều năm, đây là dạng phổ biến nhất.

• Xơ phổi đợt cấp: Tình trạng suy giảm đột ngột chức năng hô hấp trên nền bệnh xơ phổi mạn tính, thường có tỷ lệ tử vong cao.

Sự phân loại này giúp bác sĩ xác định phương pháp điều trị phù hợp và đưa ra tiên lượng cho bệnh nhân. Mỗi dạng xơ phổi có đặc điểm lâm sàng, đáp ứng với điều trị và tiên lượng khác nhau, do đó việc chẩn đoán chính xác loại xơ phổi là vô cùng quan trọng trong quá trình điều trị.

Dịch Tễ Học Và Tác Động Của Bệnh Xơ Phổi

Tỷ Lệ Mắc Bệnh Và Phân Bố Theo Nhóm Dân Số

Bệnh xơ phổi là một bệnh lý không phổ biến nhưng có tác động nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Các nghiên cứu dịch tễ học về bệnh xơ phổi, đặc biệt là xơ phổi vô căn (IPF), cho thấy tỷ lệ mắc bệnh khác nhau giữa các quốc gia và nhóm dân số.

Trên toàn cầu, tỷ lệ mắc xơ phổi vô căn ước tính khoảng 2-29 trường hợp trên 100.000 dân mỗi năm. Tại Việt Nam, chưa có số liệu thống kê đầy đủ về tỷ lệ mắc bệnh xơ phổi, nhưng số ca mắc mới có xu hướng tăng do ô nhiễm môi trường và điều kiện làm việc không đảm bảo an toàn trong một số ngành nghề.

Về phân bố theo nhóm dân số, bệnh xơ phổi thường xuất hiện ở những đối tượng sau:

• Theo độ tuổi: Xơ phổi vô căn chủ yếu xuất hiện ở người trên 50 tuổi, với tuổi trung bình khi chẩn đoán là 65-70 tuổi. Tỷ lệ mắc bệnh tăng theo tuổi, đặc biệt là ở nhóm tuổi từ 75-84.

• Theo giới tính: Nam giới có nguy cơ mắc xơ phổi vô căn cao hơn nữ giới, với tỷ lệ xấp xỉ 1,5-1,7:1. Điều này có thể liên quan đến việc nam giới có tỷ lệ tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ nghề nghiệp cao hơn.

• Theo nghề nghiệp: Một số ngành nghề có nguy cơ cao bao gồm công nhân mỏ, xây dựng, sản xuất gốm sứ, thủy tinh, và các ngành tiếp xúc với amiăng, silica, bụi kim loại. Tại Việt Nam, công nhân làm việc trong các ngành dệt may, xây dựng, khai thác khoáng sản có nguy cơ mắc bệnh xơ phổi nghề nghiệp cao.

• Theo vùng địa lý: Tỷ lệ mắc bệnh xơ phổi có sự khác biệt giữa các vùng địa lý. Ở các khu vực công nghiệp hóa cao, đô thị lớn với mức độ ô nhiễm không khí nghiêm trọng, tỷ lệ mắc bệnh thường cao hơn. Tại Việt Nam, các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và các trung tâm công nghiệp có tỷ lệ mắc cao hơn so với khu vực nông thôn.

Tác Động Kinh Tế Và Xã Hội Của Bệnh Xơ Phổi

Bệnh xơ phổi không chỉ gây ra gánh nặng về mặt sức khỏe mà còn có những tác động kinh tế và xã hội sâu rộng:

1. Gánh nặng kinh tế trực tiếp:

Chi phí điều trị bệnh xơ phổi rất cao, bao gồm chi phí khám chuyên khoa, xét nghiệm chẩn đoán (như CT scan độ phân giải cao, sinh thiết phổi), thuốc điều trị đặc hiệu, oxy liệu pháp, và trong một số trường hợp là chi phí ghép phổi. Tại Việt Nam, một năm điều trị bệnh xơ phổi có thể tiêu tốn từ vài chục đến hàng trăm triệu đồng, tùy thuộc vào mức độ nặng của bệnh và phương pháp điều trị.

2. Chi phí gián tiếp

Bệnh nhân xơ phổi thường phải nghỉ việc hoặc giảm thời gian làm việc do suy giảm chức năng phổi, dẫn đến mất thu nhập. Nhiều bệnh nhân buộc phải nghỉ hưu sớm, ảnh hưởng đến an sinh xã hội. Ngoài ra, chi phí chăm sóc không chính thức (từ gia đình, người thân) cũng rất đáng kể nhưng thường bị bỏ qua trong các đánh giá kinh tế.

3. Tác động đến chất lượng cuộc sống:

Bệnh xơ phổi ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Khó thở mạn tính khiến bệnh nhân không thể thực hiện các hoạt động hàng ngày, dẫn đến sự phụ thuộc vào người chăm sóc. Nhiều bệnh nhân phát triển các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm do bệnh tật mạn tính và tiên lượng xấu.

4. Tác động đến hệ thống y tế:

Bệnh xơ phổi đòi hỏi sự chăm sóc y tế chuyên sâu và kéo dài, tạo áp lực lên hệ thống y tế. Tại Việt Nam, số lượng chuyên gia về bệnh phổi kẽ còn hạn chế, đặc biệt ở các vùng nông thôn, làm giảm khả năng tiếp cận với chẩn đoán và điều trị kịp thời.

5. Tác động xã hội:

Người bệnh xơ phổi thường bị hạn chế tham gia các hoạt động xã hội, dẫn đến sự cô lập. Sự kỳ thị đối với bệnh nhân mắc bệnh hô hấp mạn tính cũng là một vấn đề tồn tại trong xã hội, đặc biệt sau đại dịch COVID-19.

6. Tác động đến gia đình:

Gia đình của bệnh nhân phải gánh vác gánh nặng chăm sóc, tình cảm và tài chính. Người chăm sóc chính thường phải giảm thời gian làm việc hoặc nghỉ việc để chăm sóc bệnh nhân, ảnh hưởng đến thu nhập gia đình.

7. Tác động đến hệ thống an sinh xã hội:

Tại Việt Nam, mặc dù bảo hiểm y tế đã chi trả một phần chi phí điều trị, nhưng nhiều loại thuốc đặc trị xơ phổi (như Pirfenidone, Nintedanib) có giá thành cao và chưa được bảo hiểm chi trả đầy đủ, tạo gánh nặng tài chính lớn cho bệnh nhân và gia đình.

Nhận thức được những tác động rộng lớn này, việc phát triển các chiến lược phòng ngừa, chẩn đoán sớm và điều trị hiệu quả bệnh xơ phổi không chỉ mang lại lợi ích sức khỏe mà còn có ý nghĩa kinh tế và xã hội quan trọng.

Nguyên Nhân Và Yếu Tố Nguy Cơ Của Bệnh Xơ Phổi

Các Yếu Tố Môi Trường Gây Xơ Phổi

Môi trường sống và làm việc đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển bệnh xơ phổi. Nhiều yếu tố môi trường đã được chứng minh là nguyên nhân trực tiếp gây ra xơ phổi, đặc biệt khi tiếp xúc trong thời gian dài hoặc với nồng độ cao:

1. Bụi vô cơ:

• Bụi silica (silic dioxide): Phổ biến trong các ngành khai thác mỏ, xây dựng, sản xuất thủy tinh, gốm sứ. Tiếp xúc lâu dài với bụi silica gây ra bệnh bụi phổi silic, một dạng xơ phổi nghề nghiệp phổ biến. Các hạt silica kích thích phản ứng viêm mạn tính và kích hoạt quá trình xơ hóa trong phổi.

• Bụi amiăng (asbestos): Từng được sử dụng rộng rãi trong xây dựng, cách nhiệt và sản xuất nhiều loại vật liệu. Tiếp xúc với amiăng không chỉ gây xơ phổi (asbestosis) mà còn làm tăng nguy cơ ung thư phổi và ung thư màng phổi (mesothelioma). Mặc dù nhiều quốc gia đã cấm sử dụng amiăng, nhưng tại Việt Nam, vật liệu này vẫn còn tồn tại trong nhiều công trình cũ.

• Bụi than: Tiếp xúc lâu dài với bụi than trong các mỏ than dẫn đến bệnh bụi phổi than (coal worker’s pneumoconiosis), một dạng xơ phổi phổ biến ở công nhân mỏ.

• Bụi kim loại nặng: Beryllium, cobalt, nhôm và các kim loại nặng khác khi hít phải có thể gây viêm phổi và xơ hóa. Những người làm việc trong các ngành công nghiệp kim loại, sản xuất pin, mạ điện có nguy cơ cao.

2. Khí độc và hóa chất:

• Khí clo và amoniac: Tiếp xúc cấp tính với nồng độ cao có thể gây tổn thương phổi nghiêm trọng dẫn đến xơ hóa sau đó.

• Dung môi hữu cơ: Các dung môi như benzen, toluene, styrene thường được sử dụng trong công nghiệp hóa chất, sơn, nhựa. Tiếp xúc kéo dài có thể góp phần gây viêm phổi và xơ hóa.

• Thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ: Một số loại hóa chất nông nghiệp có thể gây tổn thương phổi khi hít phải hoặc tiếp xúc qua da.

3. Ô nhiễm không khí:

• Khói bụi công nghiệp: Các hạt bụi PM2.5 và PM10 từ nhà máy, phương tiện giao thông, đốt nhiên liệu hóa thạch là yếu tố nguy cơ cho xơ phổi, đặc biệt ở các thành phố lớn với mức độ ô nhiễm cao như Hà Nội, TP.HCM.

• Khói thuốc lá: Hút thuốc lá chủ động và thụ động là yếu tố nguy cơ quan trọng của xơ phổi. Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, nhiều chất trong số đó gây tổn thương phổi và kích thích quá trình xơ hóa.

• Khói từ đốt sinh khối: Ở Việt Nam, việc đốt rơm rạ, đốt rác thải và sử dụng bếp củi, than trong nấu nướng vẫn phổ biến ở nông thôn, góp phần làm tăng nguy cơ bệnh phổi mạn tính bao gồm xơ phổi.

4. Bức xạ:

• Xạ trị ngực: Điều trị xạ trị cho ung thư vùng ngực (như ung thư phổi, ung thư vú, u lympho) có thể gây viêm phổi do bức xạ và xơ phổi sau đó.

• Tai nạn hạt nhân: Tiếp xúc với bức xạ ion hóa từ các sự cố hạt nhân có thể gây xơ phổi trong những năm sau đó.

5. Các yếu tố môi trường khác:

• Nấm mốc và vi sinh vật: Tiếp xúc kéo dài với một số loại nấm mốc trong nhà ẩm thấp có thể góp phần gây viêm phổi quá mẫn và xơ phổi.

• Các hạt nano công nghiệp: Nghiên cứu mới cho thấy các hạt nano được sử dụng trong công nghệ cao và sản xuất có thể gây tổn thương phổi khi hít phải.

Điều quan trọng cần lưu ý là mức độ và thời gian tiếp xúc đóng vai trò quyết định trong việc phát triển bệnh. Đối với phần lớn các yếu tố môi trường, cần tiếp xúc kéo dài (thường là nhiều năm) mới dẫn đến xơ phổi. Tuy nhiên, tiếp xúc với nồng độ rất cao trong thời gian ngắn (như trong trường hợp tai nạn công nghiệp) cũng có thể gây tổn thương nghiêm trọng.

Bệnh Lý Và Tình Trạng Y Tế Liên Quan Đến Xơ Phổi

Ngoài các yếu tố môi trường, nhiều bệnh lý và tình trạng y tế cũng có thể gây ra hoặc làm tăng nguy cơ phát triển xơ phổi:

1. Bệnh tự miễn dịch:

• Viêm khớp dạng thấp (RA): Khoảng 10-30% bệnh nhân viêm khớp dạng thấp phát triển các biến chứng phổi, trong đó có xơ phổi kẽ. Cơ chế được cho là do hệ miễn dịch tấn công mô phổi giống như cách nó tấn công khớp.

• Xơ cứng bì (Scleroderma): Bệnh này gây ra sự dày lên và cứng của da, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến nội tạng bao gồm phổi. Xơ phổi là biến chứng phổ biến của xơ cứng bì, ảnh hưởng đến khoảng 80% bệnh nhân ở các mức độ khác nhau.

• Lupus ban đỏ hệ thống (SLE): Bệnh tự miễn này có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể, bao gồm phổi. Viêm phổi mạn tính trong SLE có thể dẫn đến xơ hóa.

• Viêm đa cơ và viêm da cơ: Các bệnh viêm cơ tự miễn này thường liên quan đến bệnh phổi kẽ, bao gồm cả xơ phổi.

• Hội chứng Sjögren: Bệnh tự miễn này chủ yếu ảnh hưởng đến các tuyến nước bọt và nước mắt, nhưng cũng có thể gây viêm và xơ phổi.

2. Nhiễm trùng phổi:

• Lao phổi: Nhiễm trùng lao phổi nghiêm trọng hoặc lao tái phát có thể để lại sẹo xơ trong phổi. Tại Việt Nam, với tỷ lệ mắc lao cao, đây là nguyên nhân không hiếm gặp của xơ phổi thứ phát.

• Viêm phổi do vi khuẩn: Viêm phổi nặng, đặc biệt là nhiễm trùng do Staphylococcus aureus hoặc Pseudomonas aeruginosa, có thể gây tổn thương phổi kéo dài dẫn đến xơ hóa.

• Nhiễm virus: Một số virus gây viêm phổi nặng có thể dẫn đến xơ hóa, bao gồm SARS-CoV-2 (gây COVID-19), virus cúm H1N1, và cytomegalovirus (CMV).

• Nhiễm nấm phổi mạn tính: Các nhiễm nấm như Aspergillosis mạn tính hoặc Histoplasmosis có thể gây tổn thương phổi kéo dài và xơ hóa.

3. Các bệnh lý phổi khác:

• Viêm phế quản phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD): Bệnh COPD nặng, đặc biệt khi có nhiều đợt bùng phát, có thể dẫn đến tổn thương phổi không hồi phục và xơ hóa.

• Bệnh sarcoidosis: Đây là bệnh viêm hạt không rõ nguyên nhân, thường ảnh hưởng đến phổi và có thể dẫn đến xơ phổi trong trường hợp nặng hoặc kéo dài.

• Viêm phổi tăng cảm: Tiếp xúc kéo dài với các dị nguyên như protein từ chim hoặc nấm mốc có thể gây ra viêm phổi tăng cảm, và nếu tiếp tục tiếp xúc, có thể dẫn đến xơ phổi.

• Bệnh phổi do trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Acid dạ dày trào ngược vào đường hô hấp có thể gây tổn thương phổi mạn tính và góp phần vào quá trình xơ hóa.

4. Các can thiệp y tế:

• Thuốc: Một số loại thuốc có thể gây tổn thương phổi dẫn đến xơ hóa, bao gồm một số thuốc hóa trị (như bleomycin, methotrexate, cyclophosphamide), thuốc tim mạch (amiodarone, propranolol), thuốc kháng sinh (nitrofurantoin), và một số thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs).

• Ghép tủy xương hoặc tế bào gốc: Bệnh ghép chống chủ (GVHD) sau ghép tủy có thể ảnh hưởng đến phổi và gây xơ hóa.

• Bức xạ: Như đã đề cập, xạ trị vùng ngực có thể gây xơ phổi do bức xạ.

5. Yếu tố di truyền và gia đình:

• Đột biến gen: Một số đột biến gen liên quan đến xơ phổi gia đình đã được xác định, bao gồm đột biến trong các gen mã hóa surfactant phổi (SFTPC, SFTPA2), telomerase (TERT, TERC), và các gen khác như MUC5B.

• Tiền sử gia đình: Khoảng 10-20% bệnh nhân mắc xơ phổi vô căn có người thân cũng mắc bệnh này, gợi ý vai trò của yếu tố di truyền.

Hiểu rõ về các bệnh lý và tình trạng y tế liên quan đến xơ phổi giúp các bác sĩ đánh giá nguy cơ tốt hơn và có kế hoạch theo dõi phù hợp cho những bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ này. Đồng thời, kiểm soát tốt các bệnh nền cũng có thể giúp giảm nguy cơ phát triển xơ phổi hoặc làm chậm tiến triển của bệnh nếu đã xuất hiện.

Yếu Tố Di Truyền Và Vai Trò Của Gen Trong Xơ Phổi

Trong những năm gần đây, các nghiên cứu di truyền học đã cung cấp những hiểu biết quan trọng về vai trò của yếu tố di truyền trong bệnh xơ phổi, đặc biệt là xơ phổi vô căn (IPF). Mặc dù phần lớn các trường hợp xơ phổi là những ca bệnh đơn lẻ (sporadic), nhưng khoảng 10-20% bệnh nhân có tiền sử gia đình mắc bệnh tương tự, gợi ý sự tồn tại của các biến thể gen làm tăng nguy cơ mắc bệnh

1. Các gen chính liên quan đến xơ phổi gia đình:

• Gen liên quan đến telomere: Telomere là các cấu trúc “mũ” bảo vệ ở đầu nhiễm sắc thể, giúp bảo vệ DNA trong quá trình phân chia tế bào. Đột biến trong các gen TERT và TERC, liên quan đến duy trì chiều dài telomere, chiếm khoảng 15-20% các trường hợp xơ phổi gia đình. Người mang đột biến này có telomere ngắn hơn bình thường, dẫn đến lão hóa tế bào sớm và tăng nguy cơ xơ phổi.

• Gen mã hóa protein surfactant: Surfactant là một hỗn hợp phức tạp của protein và lipid giúp giảm sức căng bề mặt trong phế nang, ngăn không cho phế nang xẹp khi thở ra. Đột biến trong các gen mã hóa protein surfactant như SFTPC, SFTPA1, và SFTPA2 có thể dẫn đến bất thường trong quá trình gấp protein, gây stress nội bào mạng lưới nội chất, và cuối cùng là tổn thương và xơ hóa phổi.

• Gen MUC5B: Biến thể rs35705950 trong vùng promoter của gen MUC5B làm tăng biểu hiện của mucin 5B, một thành phần của chất nhầy đường hô hấp. Người mang biến thể này có nguy cơ mắc xơ phổi vô căn cao gấp 3-8 lần. Đáng chú ý, biến thể này phổ biến ở người gốc Âu (tần số khoảng 10%) nhưng hiếm gặp hơn ở người châu Á (1-3%).

• Gen TOLLIP và TLR: Các gen này mã hóa cho protein tham gia vào quá trình đáp ứng miễn dịch bẩm sinh. Biến thể trong các gen TOLLIP, TLR3, và TLR9 đã được báo cáo là liên quan đến nguy cơ mắc IPF và đáp ứng với điều trị.

2. Cơ chế di truyền và bệnh sinh:

• Mô hình “nhiều cú đánh”: Xơ phổi vô căn được cho là kết quả của nhiều “cú đánh” liên tiếp lên tế bào biểu mô phế nang. Đột biến di truyền có thể là “cú đánh đầu tiên”, làm tăng tính nhạy cảm của phổi với các tổn thương tiếp theo (như khói thuốc lá, ô nhiễm không khí, nhiễm trùng).

• Tính thâm nhập không hoàn toàn: Không phải tất cả người mang đột biến di truyền đều phát triển bệnh, cho thấy vai trò quan trọng của các yếu tố môi trường và lối sống trong việc kích hoạt bệnh ở những người có nguy cơ di truyền.

• Di truyền đa gen: Nhiều nghiên cứu cho thấy xơ phổi là bệnh di truyền đa gen, nghĩa là nhiều biến thể gen với hiệu ứng nhỏ cùng đóng góp vào nguy cơ mắc bệnh, thay vì một đột biến đơn lẻ với tác động lớn.

3. Ý nghĩa lâm sàng của kiểm tra di truyền:

• Chẩn đoán sớm: Xét nghiệm di truyền có thể giúp xác định những người có nguy cơ cao, đặc biệt là trong gia đình có tiền sử xơ phổi, giúp theo dõi sát và phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm.

• Dự đoán tiên lượng: Một số biến thể gen, như đột biến TERT và TERC, liên quan đến tiến triển bệnh nhanh hơn và tỷ lệ sống sót thấp hơn. Ngược lại, biến thể MUC5B, mặc dù làm tăng nguy cơ mắc bệnh, lại liên quan đến tiến triển bệnh chậm hơn.

• Điều chỉnh điều trị: Thông tin di truyền có thể giúp cá nhân hóa phác đồ điều trị. Ví dụ, bệnh nhân có biến thể gen TOLLIP nhất định có thể đáp ứng tốt hơn với N-acetylcysteine.

• Tư vấn di truyền: Đối với gia đình có người mắc xơ phổi gia đình, tư vấn di truyền giúp họ hiểu về nguy cơ di truyền và các biện pháp phòng ngừa thích hợp.

4. Thách thức và hướng nghiên cứu trong tương lai:

• Sự đa dạng di truyền theo dân tộc: Phần lớn nghiên cứu di truyền về xơ phổi được thực hiện trên người gốc Âu, và có ít dữ liệu về các nhóm dân số khác, bao gồm người Việt Nam. Cần có thêm nghiên cứu trên các nhóm dân tộc đa dạng.

• Tương tác gen-môi trường: Hiểu rõ hơn về cách thức tương tác giữa các biến thể gen và yếu tố môi trường (như khói thuốc lá, ô nhiễm không khí) trong việc kích hoạt và thúc đẩy tiến triển của bệnh.

• Y học chính xác: Phát triển các phương pháp điều trị nhắm vào các con đường phân tử cụ thể bị ảnh hưởng bởi các biến thể gen nhất định.

• Mô hình dự đoán: Xây dựng các mô hình dự đoán kết hợp thông tin di truyền, môi trường và lâm sàng để xác định chính xác hơn những cá nhân có nguy cơ cao và tối ưu hóa chiến lược phòng ngừa.

Tóm lại, yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong bệnh sinh của xơ phổi, đặc biệt là xơ phổi vô căn. Hiểu biết về các yếu tố di truyền không chỉ giúp làm rõ cơ chế bệnh sinh mà còn mở ra cơ hội cho chẩn đoán sớm, dự đoán tiên lượng và phát triển các liệu pháp mới nhắm vào các con đường phân tử bị ảnh hưởng bởi các biến thể gen cụ thể.

Triệu Chứng Và Biểu Hiện Lâm Sàng Của Xơ Phổi

Các Dấu Hiệu Ban Đầu Của Xơ Phổi

Xơ phổi thường tiến triển âm thầm và triệu chứng xuất hiện một cách từ từ, khiến nhiều bệnh nhân không nhận ra cho đến khi bệnh đã ở giai đoạn tiến triển. Tuy nhiên, việc nhận biết các dấu hiệu ban đầu có thể giúp chẩn đoán sớm và can thiệp kịp thời, cải thiện tiên lượng bệnh. Sau đây là những dấu hiệu ban đầu thường gặp nhất của xơ phổi:

1. Khó thở khi gắng sức:

Triệu chứng đầu tiên và phổ biến nhất của xơ phổi là khó thở (khó thở khi gắng sức), ban đầu chỉ xuất hiện khi thực hiện các hoạt động đòi hỏi nỗ lực như leo cầu thang, đi bộ lên dốc, hoặc tập thể dục. Người bệnh thường cảm thấy hụt hơi, phải dừng lại để “lấy lại hơi” sau khi gắng sức nhẹ. Nhiều bệnh nhân cho rằng đây là hệ quả của tuổi tác hoặc tình trạng thể lực kém, dẫn đến việc bỏ qua triệu chứng quan trọng này.

Khó thở khi gắng sức xảy ra vì mô phổi bị xơ hóa làm giảm khả năng trao đổi oxy, đặc biệt khi cơ thể cần nhiều oxy hơn trong lúc hoạt động. Theo thời gian, mức độ hoạt động gây ra khó thở sẽ giảm dần, nghĩa là ngay cả những hoạt động nhẹ nhàng hơn cũng có thể gây khó thở.

2. Ho khan kéo dài:

Ho khan dai dẳng (không có đờm) kéo dài trên 8 tuần là dấu hiệu cảnh báo quan trọng khác của xơ phổi. Đây là cơn ho không đáp ứng với các thuốc ho thông thường, không liên quan đến cảm lạnh hoặc nhiễm trùng đường hô hấp, và thường nặng hơn vào buổi sáng.

Ho khan xảy ra do kích thích các đầu dây thần kinh trong đường hô hấp bởi quá trình viêm và xơ hóa. Trong một số trường hợp, ho có thể khiến bệnh nhân kiệt sức, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và các hoạt động hàng ngày.

3. Mệt mỏi không rõ nguyên nhân:

Cảm giác mệt mỏi, kiệt sức không thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi đầy đủ là triệu chứng phổ biến nhưng thường bị bỏ qua của xơ phổi giai đoạn đầu. Mệt mỏi xảy ra do nhiều yếu tố: thiếu oxy mạn tính, tăng công hô hấp (phổi phải làm việc nhiều hơn để duy trì oxy máu), rối loạn giấc ngủ do các vấn đề hô hấp, và các yếu tố tâm lý như lo âu, trầm cảm liên quan đến bệnh mạn tính.

4. Sụt cân không chủ ý:

Giảm cân không rõ nguyên nhân, thường từ 5% trọng lượng cơ thể trở lên trong vòng 6 tháng, có thể là dấu hiệu của xơ phổi. Sụt cân xảy ra do tăng công hô hấp (tiêu thụ nhiều calo hơn), giảm cảm giác ngon miệng do khó thở và mệt mỏi, và các yếu tố tâm lý ảnh hưởng đến chế độ ăn uống.

5. Đau ngực âm ỉ:

Một số bệnh nhân xơ phổi giai đoạn đầu có thể cảm thấy đau ngực âm ỉ, khó chịu ở ngực, đặc biệt khi hít thở sâu hoặc ho. Cảm giác này thường được mô tả như “nặng ngực” hoặc “tức ngực”, và có thể bị nhầm lẫn với các vấn đề tim mạch hoặc cơ xương khớp.

6. Rối loạn giấc ngủ:

Khó khăn khi ngủ, thức giấc nhiều lần trong đêm, hoặc cảm giác không được nghỉ ngơi sau khi ngủ dậy có thể là dấu hiệu sớm của xơ phổi. Các vấn đề này có thể do khó thở khi nằm xuống, ho về đêm, hoặc giảm oxy máu trong khi ngủ (giảm oxy máu ban đêm)

7. Tiếng ran phổi (Velcro rales):

Mặc dù không phải là triệu chứng cảm nhận được bởi bệnh nhân, nhưng “tiếng ran Velcro” là dấu hiệu lâm sàng sớm quan trọng mà bác sĩ có thể phát hiện khi khám phổi bằng ống nghe. Âm thanh này giống như tiếng xé miếng dán Velcro, thường nghe rõ nhất ở đáy phổi trong thì hít vào. Tiếng ran Velcro có thể xuất hiện trước khi có bất kỳ thay đổi nào trên X-quang ngực thông thường.

8. Ngón tay dùi trống giai đoạn đầu:

Ở một số bệnh nhân, có thể thấy những thay đổi nhẹ ở đầu ngón tay và móng tay trong giai đoạn đầu của bệnh. Đây là dấu hiệu ban đầu của tình trạng “ngón tay dùi trống” – hiện tượng dày và tròn của đầu ngón tay, móng tay cong lồi như mặt đồng hồ. Triệu chứng này xảy ra do thiếu oxy mạn tính, kích thích sự tăng sinh mạch máu và mô ở đầu ngón tay.

9. Thay đổi tâm trạng và nhận thức:

Nhiều bệnh nhân xơ phổi giai đoạn đầu có thể trải qua các thay đổi tâm trạng như lo âu, dễ cáu kỉnh, hoặc trầm cảm nhẹ. Một số người cũng báo cáo khó khăn trong tập trung, suy giảm trí nhớ ngắn hạn, hoặc “sương mù não” (brain fog). Những triệu chứng này có thể do thiếu oxy mạn tính ảnh hưởng đến chức năng não, cũng như tác động tâm lý của việc sống với các triệu chứng khó chịu không rõ nguyên nhân.

Điều quan trọng cần lưu ý là các triệu chứng ban đầu của xơ phổi thường không đặc hiệu và có thể bị nhầm lẫn với nhiều tình trạng khác như bệnh tim, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), hoặc đơn giản là lão hóa. Do đó, nếu có các dấu hiệu này, đặc biệt là khó thở khi gắng sức và ho khan kéo dài, người bệnh nên đi khám chuyên khoa hô hấp để được chẩn đoán chính xác.

Triệu Chứng Khi Bệnh Tiến Triển

Khi xơ phổi tiến triển, các triệu chứng trở nên nặng hơn và rõ ràng hơn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Hiểu biết về các triệu chứng tiến triển giúp bệnh nhân và người chăm sóc chuẩn bị tâm lý và có kế hoạch chăm sóc phù hợp. Dưới đây là các triệu chứng thường gặp khi bệnh xơ phổi tiến triển:

1. Khó thở nặng hơn:

Khó thở (khó thở) trở nên nghiêm trọng hơn và xuất hiện ngay cả khi thực hiện các hoạt động nhẹ nhàng hàng ngày như mặc quần áo, đi lại trong nhà, hoặc nói chuyện. Ở giai đoạn tiến triển, nhiều bệnh nhân cảm thấy khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi. Cảm giác “đói không khí” và không thể hít đủ oxy trở nên hằng định, gây lo lắng và sợ hãi.

Ngoài ra, bệnh nhân có thể trải qua các cơn khó thở cấp tính (dyspnea paroxysms) – những khoảnh khắc khó thở đột ngột và dữ dội, thường kéo dài vài phút đến vài giờ. Những cơn này có thể xuất hiện không báo trước và gây hoảng sợ cho bệnh nhân và người chăm sóc.

2. Ho mạn tính nặng hơn:

Cơn ho trở nên thường xuyên hơn, dữ dội hơn và có thể kèm theo đau ngực. Ở giai đoạn tiến triển, ho có thể kèm theo đờm, đặc biệt nếu có nhiễm trùng đường hô hấp đi kèm. Một số bệnh nhân bắt đầu ho ra máu (ho ra máu), do vỡ các mạch máu nhỏ trong phổi do viêm mạn tính hoặc áp lực cao trong quá trình ho.

Ho mạn tính có thể gây ra các biến chứng khác như gãy xương sườn (đặc biệt ở bệnh nhân cao tuổi hoặc có loãng xương), són tiểu, và thoát vị bẹn do tăng áp lực trong ổ bụng khi ho.

3. Ngón tay dùi trống rõ rệt:

Tình trạng ngón tay dùi trống trở nên rõ ràng hơn khi bệnh tiến triển. Đầu ngón tay và ngón chân trở nên phình to, tròn đều, móng tay/chân cong lồi như mặt đồng hồ. Hiện tượng này xảy ra do thiếu oxy mạn tính kích thích sự tăng sinh mạch máu và mô liên kết ở đầu ngón.

Mặc dù không gây đau đớn, ngón tay dùi trống là dấu hiệu lâm sàng quan trọng phản ánh mức độ nặng và thời gian diễn ra của tình trạng thiếu oxy, đồng thời cũng là yếu tố tiên lượng xấu trong xơ phổi.

4. Tím tái (Cyanosis):

Khi bệnh tiến triển, bệnh nhân có thể bắt đầu xuất hiện tím tái – màu xanh tím của da, niêm mạc và đầu chi do thiếu oxy trong máu. Tím tái thường rõ nhất ở môi, đầu mũi, tai, và đầu ngón tay, ngón chân. Dấu hiệu này thường xuất hiện khi độ bão hòa oxy trong máu giảm xuống dưới 85%.

Tím tái là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng cho thấy phổi không còn khả năng duy trì đủ oxy trong máu, và bệnh nhân thường cần bổ sung oxy liên tục ở giai đoạn này.

5. Giảm dung nạp gắng sức nghiêm trọng:

Bệnh nhân không thể thực hiện các hoạt động đòi hỏi gắng sức nhẹ nhất, như đi bộ vài bước, tắm rửa, hoặc nấu ăn. Khoảng cách đi bộ giảm dần, và nhiều bệnh nhân bị giới hạn trong nhà hoặc thậm chí chỉ quanh giường. Test đi bộ 6 phút, một công cụ đánh giá chức năng phổi, cho thấy khoảng cách đi bộ giảm đáng kể, thường dưới 150m trong 6 phút ở giai đoạn nặng.

6. Sụt cân tiến triển và suy dinh dưỡng:

Bệnh nhân tiếp tục sụt cân mặc dù không có ý định giảm cân. Việc ăn uống trở nên khó khăn do khó thở, mệt mỏi và cảm giác no sớm (do gan to hoặc ứ dịch trong ổ bụng do suy tim phải). Tình trạng suy dinh dưỡng trở nên phổ biến, với dấu hiệu như giảm khối cơ, yếu cơ, và giảm albumin máu.

Sụt cân và suy dinh dưỡng làm trầm trọng thêm tình trạng mệt mỏi, yếu cơ và làm giảm khả năng chống chọi với nhiễm trùng, tạo ra một vòng xoắn tiêu cực ảnh hưởng đến tiên lượng.

7. Mệt mỏi cực độ và kiệt sức:

Bệnh nhân trải qua mệt mỏi cực độ, không thể thực hiện các hoạt động hàng ngày đơn giản nhất. Mệt mỏi trở thành triệu chứng hằng định, không cải thiện với nghỉ ngơi. Cảm giác kiệt sức này do nhiều yếu tố: thiếu oxy mạn tính, tăng công hô hấp, suy dinh dưỡng, mất ngủ, trầm cảm và các rối loạn tâm lý khác.

8. Phù nề và các dấu hiệu của suy tim phải:

Khi xơ phổi tiến triển, áp lực trong động mạch phổi tăng cao (tăng áp động mạch phổi), gây quá tải cho tâm thất phải và dẫn đến suy tim phải. Biểu hiện lâm sàng bao gồm:

• Phù nề hai chân, mắt cá chân

• Tĩnh mạch cổ nổi

• Gan to, đau hạ sườn phải

• Cổ trướng (ứ dịch trong ổ bụng)

• Chán ăn, buồn nôn do ứ máu ở hệ tiêu hóa

9. Rối loạn giấc ngủ nặng:

Khó ngủ, thức giấc nhiều lần trong đêm, và ngủ ngáy trở nên phổ biến. Bệnh nhân thường cảm thấy mệt mỏi hơn vào buổi sáng so với lúc đi ngủ. Nhiều bệnh nhân phát triển hội chứng ngưng thở khi ngủ, với các đặc điểm như ngừng thở tạm thời, thức giấc đột ngột với cảm giác ngạt thở, và buồn ngủ ban ngày.

Oxy máu thường giảm nhiều hơn khi ngủ (giảm oxy máu ban đêm), đòi hỏi bổ sung oxy với lưu lượng cao hơn vào ban đêm.

10. Rối loạn tâm thần kinh:

Khi bệnh tiến triển, thiếu oxy mãn tính ảnh hưởng đến chức năng não, dẫn đến các rối loạn nhận thức và tâm thần:

• Lú lẫn, giảm khả năng tập trung

• Rối loạn trí nhớ ngắn hạn

• Thay đổi tính cách, cáu gắt

• Trầm cảm và lo âu nặng

• Ảo giác và mê sảng (trong trường hợp thiếu oxy nặng)

11. Nhiễm trùng hô hấp tái phát:

Bệnh nhân xơ phổi tiến triển dễ mắc các nhiễm trùng đường hô hấp, và khi nhiễm trùng xảy ra, thường kéo dài và nghiêm trọng hơn. Nhiễm trùng có thể khởi phát đợt cấp của xơ phổi – tình trạng suy giảm đột ngột chức năng phổi với tỷ lệ tử vong cao.

12. Biến chứng tim mạch:

Ngoài suy tim phải, bệnh nhân xơ phổi tiến triển còn có nguy cơ cao mắc các biến chứng tim mạch khác như:

• Rối loạn nhịp tim (đặc biệt là rung nhĩ)

• Đau thắt ngực do thiếu oxy cơ tim

• Tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch sâu và tắc mạch phổi

Hiểu rõ các triệu chứng khi bệnh tiến triển giúp bệnh nhân và người chăm sóc chuẩn bị tâm lý, đồng thời giúp các bác sĩ đánh giá tốt hơn về tiến triển bệnh và điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp. Trong giai đoạn tiến triển, việc kiểm soát triệu chứng và duy trì chất lượng cuộc sống trở thành mục tiêu quan trọng trong điều trị.

Biểu Hiện Đặc Trưng Ở Từng Loại Xơ Phổi

Mặc dù các loại xơ phổi khác nhau có nhiều điểm chung về mặt triệu chứng, mỗi loại cũng có những biểu hiện lâm sàng đặc trưng riêng, giúp các bác sĩ hướng đến chẩn đoán chính xác. Dưới đây là các biểu hiện đặc trưng của một số loại xơ phổi thường gặp:

1. Xơ phổi vô căn (IPF):

Đây là dạng xơ phổi phổ biến nhất, với các đặc điểm lâm sàng nổi bật:

• Khởi phát thầm lặng, thường ở người trên 50 tuổi, nam giới chiếm ưu thế

• Khó thở khi gắng sức và ho khan là triệu chứng chính, tiến triển chậm nhưng không ngừng

• Tiếng ran Velcro ở hai đáy phổi là dấu hiệu thực thể đặc trưng, nghe được từ giai đoạn sớm

• Ngón tay dùi trống xuất hiện ở khoảng 50% bệnh nhân

• Trên CT scan độ phân giải cao, thấy hình ảnh tổ ong và bóng mờ kính mờ chủ yếu ở ngoại vi và đáy phổi, phù hợp với mẫu viêm phổi kẽ thông thường (UIP)

• Bệnh thường không đáp ứng với corticosteroid, tiến triển đến suy hô hấp nặng và tử vong trong 3-5 năm nếu không điều trị đặc hiệu hoặc ghép phổi

2. Xơ phổi liên quan bệnh tự miễn:

Xơ phổi trong bệnh xơ cứng bì:

• Thường xuất hiện vài năm sau các biểu hiện trên da (da dày, cứng, đổi màu) và hiện tượng Raynaud (đầu chi tái, trắng, đỏ khi tiếp xúc với lạnh)

• Khó thở tiến triển chậm hơn so với IPF

• Trào ngược dạ dày thực quản nặng là triệu chứng đặc trưng, có thể góp phần vào tổn thương phổi

• Thường gặp mẫu viêm phổi kẽ không đặc hiệu (NSIP) trên mô bệnh học, với tổn thương đồng đều hơn so với IPF

• Đáp ứng tốt hơn với liệu pháp ức chế miễn dịch như cyclophosphamide, mycophenolate mofetil

Xơ phổi trong viêm khớp dạng thấp:

• Có thể xuất hiện trước các triệu chứng khớp trong khoảng 10-20% trường hợp

• Biểu hiện lâm sàng đa dạng, từ không triệu chứng đến khó thở nặng

• Thường xuất hiện ở nam giới hút thuốc lá

• Có thể gặp các nốt rheumatoid trong phổi kèm theo tổn thương xơ hóa

• Tràn dịch màng phổi đôi khi xuất hiện cùng với xơ phổi

3. Bệnh phổi do bụi nghề nghiệp:

Bệnh phổi bụi silica (Silicosis):

• Tiếp xúc nghề nghiệp với bụi silica (công nhân mỏ, xây dựng, làm gốm sứ, thủy tinh)

• Có thể xuất hiện sau thời gian tiếp xúc dài (silicosis mạn tính, 10-20 năm) hoặc ngắn với nồng độ cao (silicosis cấp tính, vài tháng đến vài năm)

• Các nốt mờ tròn đặc trưng trên phim X-quang, chủ yếu ở thùy trên phổi

• Bệnh nhân silicosis có nguy cơ cao mắc lao phổi

• Không có điều trị đặc hiệu, tiên lượng phụ thuộc vào mức độ tiếp xúc và giai đoạn bệnh

Bệnh phổi bụi amiăng (Asbestosis):

• Xuất hiện sau tiếp xúc với amiăng 20-40 năm

• Khó thở tiến triển chậm, ho khan, đau ngực âm ỉ

• Tiếng ran nổ ở hai đáy phổi, rõ hơn khi thở vào sâu

• Dấu hiệu đặc trưng trên X-quang và CT scan là dày màng phổi và vôi hóa màng phổi, cùng với tổn thương xơ hóa phổi

• Nguy cơ cao phát triển ung thư phổi và u trung biểu mô màng phổi (mesothelioma)

4. Xơ phổi do thuốc:

Xơ phổi do bleomycin:

• Xuất hiện ở 10-15% bệnh nhân điều trị bằng thuốc hóa trị bleomycin

• Khởi phát thường âm thầm với ho khan, khó thở khi gắng sức

• Ở một số trường hợp, có thể xuất hiện đột ngột với sốt, ớn lạnh, đau ngực dữ dội giống viêm phổi cấp

• Các yếu tố nguy cơ bao gồm liều tích lũy cao, xạ trị phổi đồng thời, tuổi cao, suy thận

• Có thể hồi phục nếu phát hiện sớm và ngừng thuốc kịp thời

Xơ phổi do amiodarone:

• Xuất hiện ở 5-10% bệnh nhân dùng thuốc chống loạn nhịp amiodarone

• Biểu hiện từ thay đổi không triệu chứng trên X-quang đến suy hô hấp nặng

• Tổn thương thường xuất hiện ở thùy trên và giữa phổi, khác với phân bố của IPF

• Mật độ phổi tăng cao bất thường trên CT scan do tích lũy thuốc chứa iod

• Có thể tiến triển hoặc xuất hiện triệu chứng ngay cả sau khi ngừng thuốc vài tháng, do thời gian bán hủy của amiodarone trong mô phổi rất dài